Fuat Paşa onun için
Ahmet Vefik Paşa binektaşı kadar büyük bir elmastır; ne yüzeye takılır, ne de sokakta bırakılabilir.
demiştir. Ahmet Vefik Paşa Türk milliyetçiliğinin önderlerinden. O Türkiye’nin Avrupayı taklit ederek sürat ile ilerlemesinin zararlı olacağını sanıyor, bunu müteakip Türklük şuuruna canlanarak Türk Sanat eserlerine ve geleneklerine değer vermek gerektiğini ne inanıyordu.
Ahmet Vefik Paşa Türk dilinin özleşmesine hizmet etmiş ve birçok klasik eserleri asılları derecesinde kudretle adapte edebilmiş bir edip ve devlet adamıdır.
Ahmet Vefik Paşa 1823 de İstanbul’da doğdu bir müddet Mühendishane-İ Berri-İ Hümayun’da okudu, sonra Paris’te liseyi bitirdi. Türkçe’nin Çağatay lehçesini, Arapça, Farsça, Fransızca, İtalyanca, Rumca, Almanca, İngilizce ve Eski Yunancayı biliyordu.
Hayat bir çok siyasi memurluklar, elçilikler, Üniversite Hocalığı, Deavi, Maarif, Dahiliye Nazırlığı, Valilik, Ayan Azalığı ve Meclisi Mebusan Reisliği ile geçti ve iki defa Sadrazamlık yaptı.
Ahmet Vefik Paşa henüz memlekette tam hürriyetinin gelmesini istiyordu. Abdülhamid’in fikirlerine göre hareket etmekle memleketin siyasi gelişmesi sahasında yanlış adımlar attı.
Buna karşı Ahmet Vefik Paşa’nın Türk tiyatro tarihinde büyük hizmetleri vardır. Bursa’da Vali iken şehre bir çok yenilikler getirdi, bir tiyatro kurdu ve kendi adapte ettiği eserleri temsil etti.
“Lehçe-i Osmani” eseri ilk Lügat kitaplarımızdandır. Bu kitap, asılları Türkçe olan kelimeleri ve bunların köklerini gösterir. Arapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerle, diğer Türk kavimlerinin dilini mukayese eder. Moliere, Schiller ve Shakespeare’in eserlerinden bir kısmını Türkçe’ye asılları kadar güzel ve başarışı bir şekilde adapte etti. Bunların içinde en iyi olanları ve en kıymetli Moliere’den yaptığı çevirilerdir.
“Yorgaki Dandini”, “Zor Nikah”, “Zoraki Tabip” ve daha birçok klasik eserleri dilimize kazandırmıştır. Fezleke-i Tarih-i Osmani Atasözü gibi kitaplar yazmıştır. Ahmet Vefik Paşa’nın Türk diline ve Türk kültürünün yerleşmesine büyük hizmetleri oldu.
Bursa’da Valiliği sırasında yeni yollar açtı. Bir gün arabasını çıkmaz bir sokağa saptırdı: “Devletin arabası geri dönmez!” diyerek önüne dikilen harap duvarları yıktırdı.
O, ilk yenilik devresinde ilk milli şuuru sezmiş, hatta ona yol hazırlamıştır. Bundan dolayı Ahmet Vefik Paşa Türk uyanış ve edebiyat tarihinde unutulmayacak bir yer almıştır.
Ahmet Vefik Paşa 1891’de öldü
