MUHAMMED V (1909-1961)
Fas kralı. Fransız egemenliğine karşı çıkarak bağımsızlık yanlısı güçlerin birleşmesine çalışmıştır.
Muhammed b. Yusuf 10 Ağustos 1909’da Fez’de doğdu, 26 Şubat 1961’de Rabat’ta öldü. Fas Şerifleri’ nin Filali soyundandır. Geleneksel İslami öğreniminin yanı sıra Cezayirli özel bir öğretmenin gözetimi altında Avrupai bir öğrenim de gördü. Fransa’ya son derece bağlı olan Sultan Yusuf b. Hasan’ın üçüncü oğluydu. Babasının ölümü üzerine güçsüz ve genç birinin kendisine sorun çıkarmayacağını düşünen Fransız yöneticilerin etkisiyle 18 Kasım 1927’de ulema meclisi tarafından sultan seçildi.
Sarayına kapanarak yönetim işlerinden uzak durmaya zorlandığından kendisini yetiştirmeye ağırlık verdi. Bu arada kişisel çabalarıyla halkın eğitim düzeyinin yükseltilmesi için de uğraştı. Sultanlık fermanlarının Fransız askeri genel valisinin onayından geçmesine büyük bir tepki duymakla birlikte sessiz kalma yoluna gitti. II.Dünya Savaşı başlarında Alman işbirlikçisi Vichy hükümetini destekler bir tutum takındı. 1942 Kasım’ında ABD birliklerinin Kazablanka’ya çıkması üzerine, Cebelitarık Boğazı’n-da bulunan Tanca’ya gidip ABD Başkanı Franklin Roosevelt ile görüşerek Fas’a bağımsızlık verilmesi konusunda söz aldı. Bu görüşmeden sonra Müttefikler safında yer aldı. Ocak 1944’te programında Atlantik Bildirgesi’ne değinen İstiklal Partisi ile ilişkiler kurdu. Ancak Fransa,general Jacques Leclerc’inFez’e girmesinden sonra bağımsızlık verilmesine karşı bir tutum takındı. 1947’de Kazablanka’da çıkan bir ayaklanmayı Senegalli askerleri kullanarak bastırdı. Fas’ın artık ulusal haklarına sahip olması gerektiğini resmen açıklayan V. Muhammed’i de saldırı hedefleri arasına aldı. NATO çerçevesindeki bir antlaşma gereğince Fas’ta askeri üsler kurmayı planlayan ABD’nin huzursuzluğu gidermek amacıyla yaptığı baskılar sonucunda, V. Muhammed’e 1950’de hükümet kurma yetkisi verildi. Aynı yılın Ekim’inde oğlu Haşan ile Paris’e giderek yaptığı resmi görüşmeler bir sonuç vermeyince, dönüşünde Fas’ı, Fransa’nın koruması altına sokan 1912 Antlaşması’nı artık tanımadığını açıkladı. Sertlik yanlısı askeri genel vali Alphonse Juin’in İstitlal Partisi ile ilişkilerini kesmesi yönündeki tehditlerine karşı koydu. El altından bağımsızlık hareketini desteklemeye devam etti. Başarısızlığa uğrayan Juin’in yerine atanan Augustin Guillame tarafından 20 Ağustos 1953’te önce Korsika’ya, ardından Madagaskar’a sürgüne gönderildi. Yerine tam bir kukla olan Muhammed b. Arafa getirildi. Bu durum V. Muhammed’in halk tarafından daha fazla tutulmasına ve bağımsızlık hareketinin simgesi durumuna gelmesine yol açtı.
Rif Ayaklanmasıyla doruğuna çıkan bağımsızlık hareketini artık durduramayacağını anlayan Fransa tarafından, 16 Kasım 1955’te geri getirildi. Büyük gösterilerle karşılandı. 7 Nisan 1956’da Fas’ın bağımsızlığa kavuşmasından sonra, 1957 Ağustos’unda kral şanını aldı. 1958’de Arap Birliği’ne katıldı ve Cezayir ulusal kurtuluş hareketini destekledi. Batı’ya karşı ılımlı bir siyaset izledi. Önceleri Si Bekkaî’yi başbakanlığa getirerek İstiklal Partisi ile işbirliği yaptı, ancak 1960’ta hükümet başkanlığını da üzerine aldı. Ustalıklı bir denge siyaseti izleyerek krallığı kurumlaştırırken, Fas’ın anayasal düzene geçişini, kendi denetimi altında adım adım gerçekleştirilecek uzun vadeli bir hedef olarak belirledi. Rabat’ta ani bir rahatsızlık sonucu ölünce yerine büyük oğlu II. Hasan geçti.
